Faşist kime denir.? Faşizm nedir.?

Yalnızca kendi ırkına tahammül eden, gerektiğinde zorbalık yapmaktan çekinmeyen, milletini diğer tüm milletlerin üstünde tutan ve benzeri yaklaşımlar içerisinde olan herkes için bu kelimeyi diyoruz ama gerçekte faşist kime denir biliyor muyuz? Bu siyasi ideolojinin farklı hareketlerini destekleyenler için de faşist diyebilir miyiz? Örneğin; İtalyan faşizmi ile Alman faşizmi arasındaki farkları biliyor muyuz? Her iki ideolojinin de destekçilerini de aynı şekilde düşünmekle doğru bir şey mi yapıyoruz?

Evet, faşist ne demektir, kime denir sorularına daha ayrıntılı cevap vermek için öncelikle faşizmi incelemeliyiz. Çünkü faşizmin kökenine inmeden faşistin ne demek olduğunu doğru bir şekilde öğrenemeyiz. İşte bu nedenle; faşizm yanlısı olan kimse olarak kısaca tanımlanan faşistlerin, hangi ideolojiyi benimsediklerini öğrenerek işe başlayalım derim.

Faşizmi daha yakından tanıyalım;

Faşizm denildiğinde pek çok kişinin aklına Alman soykırımcı lider Adolf Hitler gelse de bu ideolojiyi ortaya çıkartan kişi Benito Mussolini’dir. Daha doğrusu, faşizm İtalyan lider Mussolini’nin önderliğinde ortaya çıkmış siyasi bir ideolojidir diyelim. Ve bu siyasi doktrinin ilkeleri ile öğretileri İtalyan filozof Giovanni Gentile tarafından 1920’li yıllarda yazılmıştır. Yani dünyada faşizmin ortaya çıktığı ve iktidar olduğu ilk ülke İtalya’dır. Ki bu ideolojinin ortaya çıkış nedeninin altında 1. Dünya Savaşıvardır. Çünkü İtalya savaştan istediği payı alamamış, emperyalist yağmalamasından istediği sonuçları elde edememiştir.

Yarım milyon insanın hayatını kaybettiği büyük savaş sonrasındaİtalya’da bunalım yaşanmış ve Mussolini faşizmi sosyalizme karşı bir çözüm yolu olarak düşünmüştür. 1914-1915 yılları arasında faşist topluluklar kurulmuş ve faşizm ideolojisi için çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Ve sonunda faşizmin peygamberi olarak da anılan Mussolini 1922 yılında iktidara gelmiştir. Bu iktidarın 31 Ekim 1922 tarihinde başlayıp 25 Temmuz 1943 tarihine kadar devam etmiş olduğunu da bir ek bilgi olarak vermek isterim. Çünkü Duce (lider) unvanını kazanan Benito Mussolini bu süre zarfı boyunca İtalya Krallığı’nın başbakanlığını yapmıştır. Daha sonra ise 25 Nisan 1945 tarihine kadar İtalyan Sosyal Cumhuriyeti’nin devlet başkanı görevini üstlenmiştir.(Ek bilgi: İtalyan lider politikacı olmasının yanı sıra aynı zamanda bir gazeteci ve öğretmendi.)

Ulusal Faşist Partisi’ni kurucusu olan Mussolini’nin komünizme, liberalizme, demokrasiye, marksist sosyalizme ve muhafazakarlığa karşı geliştirdiği ideolojisi, ortaya çıkan diğer faşist hareketlerle güçlenmiştir. Zira faşizmden sonra bu radikal milliyetçi yönetim sistemini örnek alan farklı akımlar ortaya çıkmıştır. Tıpkı Adolf Hitler’in aşırı milliyetçi ve ırkçı olan ideolojisi nasyonal sosyalizmi gibi! Evet, İtalya’da iktidara gelen faşist parti ve yönetim şekli diğer pek çok Avrupa ülkesini de etkilemiştir. Ortaya çıkan değişik akımlar Mussolini’nin faşizm ideolojisini model almış ve diğer faşist hareketlerin şekillenmesinde etkili olmuştur.

Mussolini’nin İdeolojisini Model Alan Diğer Faşist Hareketler Nelerdir?

Az önce de söylediğim gibi İtalya’nın ideolojisi birçok Avrupa ülkesini etkilemiş ve benzeri örgütlere model olmuştur. Yan Mussolini’nin sistemi partilere ve örgütlere sistem hakkında fikir vermiştir denilebilir. Gelin, bu faşist hareketleri aşağıdaki alt başlıklarda inceleyelim.

• Falanjizm: Falanjizm için kısaca otoriter-kralcı faşist ideolojidir diyebiliriz. 1933 yılında İspanyol Jose Antonio Primo de Rivera (siyasetçi, diktatör, avukat) tarafından geliştirilen ideoloji, İspanya üzerinde hakimiyet kurmak isteyen komünistlere karşı ortaya çıkartılmıştır.
• Nasyonal Sosyalizm: Diğer faşist hareketleri bilmiyor olabilirsiniz ama Hitler’in uyguladığı bu politikayı hepiniz biliyorsunuz. Nazizm olarak da bilinen nasyonal sosyalizmde aşır milliyetçi yaklaşım ve ırkçılık öne çıkan unsurlardır. Komünizme ve kapitalizme karşı olan nasyonal sosyalizm için Mussolini’nin ideolojisinden sonra en çok bilinen faşist hareket diyebiliriz.
• Ustaşa: Bu faşist hareket ise 2. Dünya Savaşı’nda Yugoslavya topraklarında ortaya çıkmıştır.
• Peronizm: Mussolini’nin faşizm ideolojisinden etkilenen bir diğer hareket ise 1946 ile 1955 yılları arasında ve 1973 ile 1974 yıllarında Arjantin’de devlet başkanlığı yapan Juron Peron’un geliştirdiği peronizmdir.
• Avusturya Faşizmi:Avusturya’da 1920 ve 1930’lu yıllarda uygulanmış faşist harekettir.
• Estado Novo (Yeni Devlet): 1933-1974 yılları arasında Portekiz’de uygulanan faşist rejimin adı ise Estado Novo. Salazar rejimi olarak da bilinen bu politik rejim tam 41 yıl boyunca devam etmiştir.
• Japon Militarizmi: Hirohito Showa Tenno’nun (Japon imparatoru) başlangıç döneminde uygulanan harekettir. Aşırı katı kuralları olan fazlasıyla milliyetçi ve militarist bir politika izleyen harekette Çin’e ve Kore’ye karşı saldırılar yapıldı. Savaş rehineleri üzerinde sözüm ona tıbbi deneyler yapan Japonlar -tanrısal ırk- olarak görüldü.
• Reksizm: 20. Yüzyılın ilk yarısında Belçika’da ortaya çıkan reksizmi geliştiren kişi Leon Degrelle’dir. Demokrasi karşıtı olan bu faşist hareketin amacı, toplumun ahlaki yönden kendini yenilemesi ve fedoral bir oluşum sağlamaktı.

Kısaca Faşizm Nedir?

Faşist kime denir başlığı altında bahsettik ama faşizm nedir kısacabahsedelim. Faşizm İtalya’da Benito Mussolini’nin önderliğinde ortaya çıkan siyasi ideolojidir. Öğretilerini –Faşizmin Doktrini– Giovanni Gentile yazmıştır. Ve bu ideoloji, komünizm, liberalizm, demokrasi gibi politik rejimlere karşıdır. Faşizmde öne çıkan unsurlar; lidere bağlılık, milliyetçilik, devlete bağlılık ve militarizmdir.

Savaş, baskı ve yayılmacılıkdüşüncesi faşizme göre ulusun güçlenmesi, yeniden canlanması için gerekli olan şeylerdir. Çünkü faşizmde “büyük balık küçük balığı yer” düşüncesi öne çıkmaktadır. Yani bu sağcı politik sistemde güçlü olan ulus güçsüzler üzerinde egemenlik kurma, onlardan yararlanma hakkına sahiptir. Öncüsü Mussolini olan faşizm kısa süre içinde benimsenmiş ve Hitler’in nasyonal sosyalizmi başta olmak üzere demokrasi karşıtı olup baskıcılık yandaşı yönetim şekillerinin tümünü niteleyen bir kavram haline gelmiştir.

Oysaki toplumun bir kesimini diğerinden üstün tutan ve ayrımcı yaklaşımı onaylayan faşizm kelimesinin kökeni birlik, beraberlik demektir. Evet, faşizm Latince fasces kelimesinden türetilmiştir ve bu sözcük “demet, birlik, grup” gibi anlamlara gelmektedir. Ayrıca fasces Antik Roma’da hükümetin gücünü ve yetkisini sembolize eden ucunda balta bulunan çubuk demetinin adıdır.

Bahsettiğim sembol üzerinde yapılan ufak tefek oynamalardan sonra İtalya’nın resmi devlet sembolü haline gelmiştir. (1926) Ve bu sembolün anlamları, Mussolini’nin sloganında da yer almış ve devlet gücü, halk mülkiyeti, birliktelik üçlüsünü ifade etmiştir. Tüm bu bilgilere ek olarak; İtalyan faşizminde vatandaşlık kavramının vurgulandığını söyleyebiliriz. Diğer taraftan, Hitler’in nasyonal sosyalizminde ise önemli olan şey Alman kanı taşımaktır. Yani faşist hareketlerde milliyetçi ve ırkçı fikirler ülkelere göre değişiklik göstermektedir. Ama faşizmdeki en önemli ideoloji her zaman milliyetçiliktir.

Türkiye’de Faşizm

Peki, Türkiye’de faşizm var mı? Ülkemizde faşist hareketler oldu mu ya da oluyor mu? Aslına bakarsanız, Cumhuriyet’in ilanından bu yana adı konmuş ya da partileşmiş faşist hareketleryapılmamıştır. Fakat 1944 yılında başlayıp 1945 yılına kadar süren Irkçılık-Turancılık davasında yargılanan (Hüseyin Nihal Atsız, Reha Oğuz Türkkan) bazı isimlerin, faşizm taraftarı olduğu düşünülmüştü. Ayrıca 1971 ve 1980 darbeleri de pek çok kişi tarafından faşist hareket olarak düşünülmektedir.

Uzun lafın kısası; Türkiye’de faşizmin adı konmamış olabilir. Ancak tüm bu bilgilerden sonra Türkiye’de faşist hareketlerle karşılaşıp karşılaşmadığımızın kararını siz verin derim. Hani düşüncelerimizi ne kadar özgürce ifade edebildiğimizi, ırk, mezhep, din, dil ayrımının yapılıp yapılmadığını, diktatör bir lidertarafından yönetilip yönetilmediğimizi, sansürün uygulanıp uygulanmadığını ve benzerlerini düşünerek ülkede faşizm var mı yok mu, düşünmelisiniz.

Kaynak: Paratic web